Wanneer er gekeken wordt naar de veranderingen die er opgaande zijn wanneer het gaat om lijkbezorging. Wordt er niet alleen gekeken naar anderen manieren om dit aan te duiden omdat het woord lijk onnodig kwetsend is, maar ook naar nieuwe methodes om dit toe te passen. Begraven en cremeren zijn momenteel de meest gangbare opties met daarnaast nog het verstrekken van je lichaam aan de wetenschap. Een zeemansgraf is ook mogelijk maar hiervoor moeten we alweer buiten Nederland gaan kijken, zo kan je voor een zeemansgraf uitwijken naar bijvoorbeeld Groot Brittannië.
Resomeren en cryomeren de nieuwe methodes van lijkverwerking?
Een van de nieuwe methodes waarnaar gekeken wordt is resomeren. Resomeren is nog onder een heel aantal namen bekend; hydrolyse, water crematie maar ook de term aquamation die weliswaar Engels is maar ook gewoon water crematie betekend (overigens wel een erg mooie benaming!). Maar wat is resomeren nu eigenlijk?
Hoe gaat resomeren in zijn werk?
De uitvaart van iemand die geresomeerd wordt gaat hetzelfde in zijn werk als elke andere, er is een moment voor afscheid en net als bij een crematie zou de kist hierna uit beeld verdwijnen. Het lichaam zal vervolgens uit de kist gehaald worden om in een andere installatie geplaatst te worden. Vervolgens wordt er aan de hand van het gewicht van het lichaam bepaald hoeveel alkali er nodig zijn om samen met water de juiste chemische verbinding aan te gaan waardoor het lichaam oplost en er enkel broze botten over blijven. Deze botten zullen worden vermalen waarna er een wit poeder overblijft. Dit poeder kan net als as van een crematie worden meegenomen in een urn, worden uitgestrooid of worden begraven. Het water wat overblijft na het proces kan via het riool worden afgevoerd. Het water wat overblijft is PH neutraal en bevat geen menselijke resten, toch zal het eerst naar de waterzuivering moeten alvorens het weer in circulatie komt. Resomeren is veel beter voor het milieu omdat het een veel kleinere milieu impact heeft dan zowel begraven als cremeren.
Maar wat gebeurt er nu tijdens het proces?
Er kan veel gelezen worden over hoe het proces in zijn werk gaat, en wat er precies gebeurt maar als we lezen dat er alkali toegevoegd worden aan het water en er vervolgens broze botten overblijven? Wat is er dan in de tussentijd gebeurt? Wel het lichaam wordt in natuurlijke stoffen als wol of zijde aangekleed of gewikkeld waarna het in de machine geplaatst wordt. Deze machine wordt dan gevuld met een bepaalde hoeveelheid water en Potassium Hydroxide. Dit is een alkali die u zomaar zelf in uw keukenkastje kunt hebben staan. De hoeveelheid water versus Potassium Hydroxide is grofweg 95% tegen 5%. Het water wordt verhit tot 150/180 graden Celsius wat er voor zorgt dat alle mogelijke bacteriën gedood worden. Tijdens dit verhittingsproces worden alle weke delen van het lichaam opgelost. Er blijven dus botten over, delen die niet van het lichaam eigen zijn (denk aan pacemakers, implantaten en piercings) en een vloeistof.
De “gatsie” factor van resomeren
Wie zich in gaat lezen over het resomeren zal er al snel achter komen dat er altijd minimaal één puntje is waar iedereen over blijft vallen. Namelijk, wat gebeurt er met de vloeistof die overblijft na het proces? De botten worden fijngemalen en kunnen net als as bewaard worden, maar de vloeistof die overblijft na het resomatie proces zal in het riool terecht komen.
De vloeistof die overblijft na een resomatie is dik en stroperig met de kleur van koffie. De vloeistof ruikt sterk naar ammoniak. De eerste gedachte zal dan ook zijn dat het om menselijke resten gaat, maar het gaat hier om een steriele vloeistof die veilig het riool in gespoeld kan worden. Wie dit echt een vies idee vindt, moet er maar niet te lang bij stilstaan dat bij een autopsie ook de meeste vloeistoffen zonder pardon weer in het riool terecht komt – en daar zitten geen steriele vloeistoffen bij. Het is dus een keerpunt in het denken wat er moet komen.
Waar komt resomeren vandaan?
Wie de geschiedenis van het resomeren op gaat zoeken, zal in de jaren negentig in Europa ten tijde van de Gekke Koeienziekte. Deze methode is toen al gebruikt om zich te ontdoen van de besmette dieren. Hierna is deze methode gebruikt om op de medische faculteiten zich te ontdoen van menselijke- en dierlijke resten. Het proces van resomeren is dus niet iets nieuws dat als een hip iets nu op de markt gebracht wordt. Nee, het is een proces dat al vele jaren gebruikt wordt – en met succes. De naam resomeren is ontstaan nadat het gepatenteerd is door het bedrijf Resomation Ltd. Dit bedrijf heeft eveneens de naam” bio cremation” gepatenteerd. Hoewel deze namen beide gebruikt worden staat het proces ook bekend als water crematie (“water cremation”).
Wat zijn de kosten van resomeren?
Wie een unit aan wil schaffen om water crematies uit te kunnen gaan voeren moet wel even diep in de portefeuille tasten. In Amerika waar het in een groot aantal staten al wel legaal is, zijn machines aangekocht voor bedragen tussen de $ 90.000 en $ 450.000, het is dus niet niets om aan te schaffen.
Voor de consument echter zou er uitgegaan kunnen worden van ongeveer dezelfde prijs als die van een crematie. Toch zijn er bij het proces van resomeren dingen waar meteen op bespaard kan gaan worden. Er is namelijk eventueel een kist nodig voor een afscheidsdienst, maar die is daarna niet nodig want deze zal niet worden verbrand of worden begraven. Er zou dus gekeken kunnen worden naar het “lenen” van een kist waardoor de kosten direct naar beneden gaan. Hoewel een gemiddelde kist op € 500 uitkomt is dit toch al een flinke besparing.
Toch zijn de kosten van een resomatie ook weer afhankelijk van persoonlijke wensen. Een rouwadvertentie in de krant kost al snel € 1000 en het opbaren in een rouwcentrum is ook prijzig. Hoe duur een resomatie wordt zal dus vooral afhankelijk zijn van de wensen van de overledene. Maar er kan uitgegaan worden van grofweg dezelfde prijs als een crematie.
Legalisatie komt eraan?
Resomeren is in Nederland op dit moment nog niet toegestaan, toch is er wel veel interesse voor het resomeren en wordt er ook al vele jaren over gedebatteerd en gediscussieerd. Hieronder is een stuk te lezen waar minister Plasterk in eigen bewoording nog eens uitlegt wat resomeren is. Het overleg waarin dit stuk voorkomt vond plaats op 16 oktober 2014. Het was een overleg tussen de vaste Commissie voor Binnenlandse Zaken met Minister Plasterk die op dat moment minister was van Binnenlandse Zaken en Koningsrelaties.
Minister Plasterk: De vraag is nu gerezen of aan die opsomming nieuwe mogelijkheden zouden moeten worden toegevoegd. De heer Van Oosten en anderen vroegen daar specifiek naar, naar aanleiding van het resomeren. Ik heb mij als oud-biochemicus nog even precies op de hoogte gesteld van het proces. Dat is het opnemen van het lichaam in water en natronloog. Dat wordt dan onder hoge druk, bij 150 graden, een aantal uren gekookt – het is in feite een soort snelkookpanconstructie – waarna uitsluitend de botten resteren. Die zijn dan zo poreus dat ze vrij eenvoudig vermalen kunnen worden. Wat dus resteert is een kleine hoeveelheid materiaal, vergelijkbaar met wat er resteert na een crematie. Dat is biochemisch het proces van resomeren, voor mensen die zich afvragen wat resomeren is.
De heer Van Raak (SP): Klopt het dat na dat koken de resten in het riool verdwijnen?
Minister Plasterk: Onderdeel van het proces is dat de resten gezuiverd worden en vervolgens verdwijnen, uiteindelijk in de bodem, zoals bij bijvoorbeeld begraven de resten ook, op een heel andere manier natuurlijk, in de bodem verdwijnen.
Minister Plasterk: … Maar wanneer je eenmaal accepteert dat je een lichaam in een compartiment zet, een aantal uren daar laat gedijen – dat is wat er bij cremeren gebeurt – en de gereduceerde resten op enige manier verspreidt, is de vervolgvraag of dat per se via verbranding moet gebeuren of dat dit ook via een ander chemisch proces kan gebeuren. Biochemisch maakt het niet zoveel uit. De belangrijkste aspecten zijn dus of het als respectvol wordt ervaren in de samenleving, de milieutechnische aspecten en, daaraan toegevoegd, de veiligheidsaspecten van die andere manier om in die paar uur die reductie te laten plaatsvinden.
Mocht je het hele overleg willen teruglezen kan dat hier.
Het is het nieuwe dat ons tegenstaat
Toen het proces van cremeren ingevoerd werd, waren mensen ook verbijsterd dat het kon, je dierbare verbranden. Hoewel cremeren nu echt de normaalste zaak van de wereld is, had het nogal niet wat voeten in de aarde. In 1913 werd in Nederland het eerste crematorium gebouwd in Velsen. Cremeren was nog illegaal al werd er in 1914 wel de eerste crematie uitgevoerd. De kerk had op dat moment een sterke greep op het leven en de dood en allen ertussenin en heeft er voor gezorgd dat het proces van crematie nog lange tijd als iets heidens gezien werd. Hoewel de kerk sterk tegenwerkte kozen er toch ondanks de illegaliteit steeds meer mensen voor een crematie. Het idee om een tweede crematorium te bouwen stamt al uit 1942, maar door gebrek aan bouwmaterialen vanwege de Tweede Wereldoorlog, werd dit uitgesteld. Tot in 1954 in Dieren het tweede crematorium van Nederland geopend werd. In 1955 werd cremeren pas echt legaal. Dat was ruim 40 jaar na de eerste crematie! Toch heeft het nog tot 1968 geduurd voordat je je zonder problemen kon laten cremeren tot die tijd was er een codicil nodig om aan te geven dat er toestemming was om het lichaam te verbranden. Let wel, dit was in de tijd dat we nog niet zo ver waren met spoorzoeken en DNA als we nu zijn, en mensen bang waren dat er gehaast beslissingen genomen zouden worden waardoor er belangrijk bewijs verbrand zou worden. In 1991 is cremeren gelijk gesteld aan begraven.
Resomeren is nieuw
In 2020 zal de wet lijkbezorging aangepast worden en worden er nieuwe methodes van lijkbezorging toegevoegd aan het huidige begraven, cremeren en doneren aan de wetenschap. De kans is bijzonder groot dat zowel resomeren als cryomeren twee nieuwe mogelijkheden worden van lijkbezorging. Mocht je er op een religieuze manier naar willen kijken, is de volgende quote wellicht wel een hele mooie. Het zorgt dat al het “heidense” van het resomeren omgezet wordt in iets heel erg moois en iets wat heel goed past binnen het geloof.
“Given that our bodies are 65 percent water, we come into this world in water and in many religions are baptized in water, it makes sense in so many ways to use water for the disposition,”
Aaron Forgey, manager of Aquamation at Kraft-Sussman Funeral Home.